Η ιστορία της Ευρωλίγκας

Η Ευρωλίγκα είναι η κορυφαία διοργάνωση μπάσκετ σε επίπεδο συλλόγων στην Ευρώπη και η δεύτερη παγκοσμίως σε ποιότητα και εμπορικότητα μετά το ΝΒΑ. Είναι η μόνη αθλητική διοργάνωση, που η Ελλάδα έχει έντονη παρουσία και μεγάλες διακρίσεις.

Η Ευρωλίγκα ξεκίνησε ως Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης το 1958 από μία ιδέα των δημοσιογράφων της γαλλικής αθλητικής εφημερίδας «L’ Equipe» («Η Ομάδα»), όπως και στο ποδόσφαιρο. Την ιδέα τους ενστερνίσθηκε η FIBA και το πρώτο τζάμπολ της νέας διοργάνωσης έγινε στις 22 Φεβρουαρίου μεταξύ των ομάδων Ρουαγιάλ Βρυξελλών και Ετζέλα Λουξεμβούργου, που έληξε με άνετη νίκη των Βέλγων 82-43. Η Ελλάδα έδωσε από την πρώτη διοργάνωση το «παρών» με την ομάδα του Πανελληνίου, η οποία αποκλείσθηκε με δύο ήττες από τη Στεάουα Βουκουρεστίου. Την κούπα σήκωσε τελικά η σοβιετική (σήμερα λετονική) ΑΣΚ Ρίγα, που επικράτησε σε διπλό τελικό της βουλγαρικής Ακαντέμικ. Καθοριστικό ρόλο στην επικράτηση και την κυριαρχία της τα επόμενα χρόνια έπαιξε ο ύψους 2,18 μ. σέντερ Γιάνις Κρούμινς, που δεν είχε αντίπαλο στον ευρωπαϊκό χώρο.

Οι ομάδες από τη Σοβιετική Ένωση κυριάρχησαν έως το 1963, αλλά από την επόμενη χρονιά άρχισε η κυριαρχία της Ρεάλ Μαδρίτης, με παίκτες, όπως ο Κλίφορντ Λιουκ, ο Γουέιν Μπράμπεντερ και ο Εμιλιάνο Ροντρίγκεθ. Η δεκαετία του ‘70 ανήκε στην Ιταλική Βαρέζε των Ντίνο Μενεγκίν, Μπομπ Μορς και Μανουέλ Ράγκα, που κατέκτησε πέντε τίτλους. Ήταν η εποχή που οι ομάδες από τη Δυτική Ευρώπη έφερναν σωρηδόν παίκτες από την Αμερική, καταφέρνοντας να σπάσουν την αρχική κυριαρχία των Ανατολικών. Το 1966, η ΑΕΚ έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα, που έφθασε μέχρι τα ημιτελικά της διοργάνωσης.

Η Ρεάλ εξακολούθησε να βρίσκεται στο προσκήνιο, ενώ την παρουσία της σε υψηλό επίπεδο έκανε αισθητή η ισραηλινή Μακάμπι του Τελ Αβίβ. Το 1972 ο Παναθηναϊκός των Κολοκυθά, Κόντου και Κορωναίου, αλλά και με τη συμμετοχή του Γουίλι Κέρκλαντ (του πρώτου αμερικανού που αγωνίσθηκε σε ελληνικό σύλλογο), έφθασε μέχρι τα ημιτελικά της διοργάνωσης, όπου αποκλείσθηκε από τη μετέπειτα πρωταθλήτρια Βαρέζε.

Η δεκαετία του ‘80 ανήκε σε Ιταλούς και Γιουγκοσλάβους. Ιδιαίτερα θαυμάστηκε η ομάδα του Σπλιτ, που εμφανίστηκε με τα ονόματα Γιουγκοπλάστικα και Ποπ 84 και παίκτες, όπως οι Ντράζεν Πέτροβιτς, Ντίνο Ράτζα, Τόνι Κούκοτς, Ζόραν Σάβιτς, Βέλιμιρ Περάσοβιτς, Ντούσκο Ιβάνοβιτς και Λούκα Παβίσεβιτς. Την εποχή εκείνη το ελληνικό μπάσκετ εκπροσωπήθηκε επάξια από τον Άρη του Νίκου Γκάλη, που έφθασε τρεις φορές σε φάιναλ φορ, αλλά δεν κατόρθωσε να φέρει την πολυπόθητη κούπα στη Θεσσαλονίκη.

Είχε αρχίσει, εν τω μεταξύ, η μετεωρική άνοδος του ελληνικού μπάσκετ, με αφετηρία την κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ του 1987. Το 1994 ο Ολυμπιακός έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα που έφθασε στον τελικό της Ευρωπαϊκής Λίγκας, όπως είχε μετονομασθεί η διοργάνωση από το 1991, αλλά δεν ευτύχησε να το σηκώσει, χάνοντας στις λεπτομέρειες από την καταλανική Ζοβεντούθ ντε Μπαδαλόνα ή Γιουβεντούτ Μπανταλόνα, όπως τη γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Στην ίδια διοργάνωση, ο Παναθηναϊκός ήταν τρίτος. Οι ερυθρόλευκοι έφθασαν και την επόμενη χρονιά στον τελικό, αλλά τον ξανάχασαν άνετα αυτή τη φορά από τη Ρεάλ Μαδρίτης.

Στον Παναθηναϊκό έλαχε η μοίρα να σηκώσει το πρώτο ευρωπαϊκό το 1996, σηματοδοτώντας την εποχή Ομπράντοβιτς στους «πρασίνους». Τον ακολούθησε ο ο Ολυμπιακός την επόμενη χρονιά, που κατέκτησε την πρώτη Ευρωλίγκα, όπως μετονόμασε εκ νέου το πάλαι ποτέ Κύπελλο Πρωταθλητριών η FIBA. O Παναθηναϊκός επανέλαβε το κατόρθωμά του την αυγή της νέας χιλιετίας.

Την ίδια χρονιά, ο κόσμος του μπάσκετ διχάστηκε μεταξύ της FIBA και της ULEB, της ένωσης μερικών από τις μεγάλες ομάδες της Ευρώπης. Ο λόγος, το ποιος θα έχει το πάνω χέρι στη διοργάνωση, καθώς όλοι έβλεπαν την εκρηκτική άνοδο των οικονομικών του Τσάμπιονς Λιγκ, της αντίστοιχης διοργάνωσης του ποδοσφαίρου και ευελπιστούσαν ότι κάτι παρόμοιο θα συνέβαινε και στο μπάσκετ. Διοργανώθηκαν δύο πρωταθλήματα, η Σουπρολίγκα της FIBA, που κέρδισε η Μακάμπι και η Ευρωλίγκα της ULEB, την οποία κέρδισε η Κίντερ Μπολώνια. Από τον επόμενο χρόνο, οι δύο πλευρές τα βρήκαν και μέχρι της μέρες μας την Ευρωλίγκα διοργανώνει η ULEB υπό την αιγίδα της FIBA.

Από το 2002 ο Παναθηναϊκός με 4 κατακτήσεις και ο Ολυμπιακός με 2, επιβεβαιώνουν την κυριαρχία του ελληνικού μπάσκετ σε συλλογικό επίπεδο στην Ευρώπη. Η Μπαρτσελόνα αποτίναξε τη ρετσινιά του «αποτυχημένου», η ΤΣΣΚΑ επανεμφανίσθηκε δυναμικά στο προσκήνιο με πακτωλό χρημάτων και η Μακάμπι διατηρήθηκε στις κορυφαίες θέσεις του ευρωπαϊκού μπάσκετ.

Η κόντρα FIBA – ULEB του 2000 αναβίωσε πρόσφατα, με τη FIBA να είναι αποφασισμένη αυτή τη φορά να αναλάβει η ίδια τη διοργάνωση. Από θέση ισχύος απειλεί μέχρι και τον αποκλεισμό από τις μεγάλες διοργανώσεις (Παγκόσμια Πρωταθλήματα, Ολυμπιακούς Αγώνες κ.ά.) των χωρών εκείνων, που οι ομάδες τους θα πάρουν μέρος στις διοργανώσεις της ULEB.

Οι Τελικοί της διοργάνωσης

A/Α	Έτος	Πόλη	Αντίπαλοι	Σκορ	Πρωταθλητής
01	1958	Ρίγα, Σόφια	ΑΣΚ Ρίγα – Ακαντέμικ Σόφιας	86-81, 84-71	ΑΣΚ Ρίγα
02	1959	Ρίγα, Σόφια	ΑΣΚ Ρίγα – Ακαντέμικ Σόφιας	79-58, 69-67	ΑΣΚ Ρίγα
03	1960	Ρίγα, Τυφλίδα	ΑΣΚ Ρίγα – Δυναμό Τυφλίδας	61-51, 69-62	ΑΣΚ Ρίγα
04	1961	Μόσχα, Ρίγα	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – ΑΣΚ Ρίγα	87-62, 66-61	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
05	1962	Γενεύη	Δυναμό Τυφλίδας – Ρεάλ Μαδρίτης	90-83	Δυναμό Τυφλίδας
06	1963	Μαδρίτη, Μόσχα	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – Ρεάλ Μαδρίτης	2-1 νίκες (69-86, 91-74, 99-80)	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
07	1964	Μπρνο, Μαδρίτη	Ρεάλ Μαδρίτης – Σπάρτακ Μπρνο	99-110, 84-64	Ρεάλ Μαδρίτης
08	1965	Μαδρίτη, Μόσχα	Ρεάλ Μαδρίτης – ΤΣΣΚΑ Μόσχας	81-88, 76-62	Ρεάλ Μαδρίτης
09	1966	Μπολώνια	Ολύμπια Μιλάνου – Σλάβια Πράγας	77-72	Ολύμπια (Σίμενταλ) Μιλάνου
10	1967	Μαδρίτη	Ρεάλ Μαδρίτης – Ολύμπια Μιλάνου	91-83	Ολύμπια (Σίμενταλ) Μιλάνου
11	1968	Λυών	Ρεάλ Μαδρίτης – Σπάρτακ Μπρνο	98-95	Ρεάλ Μαδρίτης
12	1969	Βαρκελώνη	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – Ρεάλ Μαδρίτης	103-99 (2 παρ.)	ΤΣΚΚΑ Μόσχας
13	1970	Σαράγεβο	Βαρέζε – ΤΣΣΚΑ Μόσχας	79-74	Βαρέζε (Ίνις)
14	1971	Αμβέρσα	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – Βαρέζε	67-53	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
15	1972	Τελ Αβίβ	Βαρέζε – Σπλιτ	70-69	Βαρέζε (Ίνις)
16	1973	Λιέγη	Βαρέζε – ΤΣΣΚΑ Μόσχας	71-66	Βαρέζε (Ίνις)
17	1974	Νάντη	Ρεάλ Μαδρίτης – Βαρέζε	84-82	Ρεάλ Μαδρίτης
18	1975	Αμβέρσα	Βαρέζε – Ρεάλ Μαδρίτης	79-66	Βαρέζε (Ίνις)
19	1976	Γενεύη	Βαρέζε – Ρεάλ Μαδρίτης	81-74	Βαρέζε (Μομπιλτζίρτζι)
20	1977	Βελιγράδι	Μακάμπι Τελ Αβίβ – Βαρέζε	78-77	Μακάμπι Τελ Αβίβ
21	1978	Μόναχο	Ρεάλ Μαδρίτης – Βαρέζε	75-67	Ρεάλ Μαδρίτης
22	1979	Γκρενόμπλ	Μπόσνα Σαράγεβο – Βαρέζε	75-67	Μπόσνα Σαράγεβο
23	1980	Δυτικό Βερολίνο	Ρεάλ Μαδρίτης – Μακάμπι Τελ Αβίβ	89-85	Ρεάλ Μαδρίτης
24	1981	Στρασβούργο	Μακάμπι Τελ Αβίβ – Βίρτους Μπολώνια	80-79	Μακάμπι Τελ Αβίβ
25	1982	Κολωνία	Καντού – Μακάμπι Τελ Αβίβ	86-80	Καντού (Σκουίμπ)
26	1983	Γκρενόμπλ	Καντού – Ολύμπια Μιλάνου	69-68	Καντού (Φορντ)
27	1984	Γενεύη	Βίρτους Ρόμα – Μπαρτσελόνα	79-73	Βίρτους Ρόμα (Μπάνκο Ντι Ρόμα)
28	1985	Πειραιάς	Τσιμπόνα Ζάγκρεμπ – Ρεάλ Μαδρίτης	87-78	Τσιμπόνα Ζάγκρεμπ
29	1986	Βουδαπέστη	Τσιμπόνα Ζάγκρεμπ – Ζαλγκίρις Κάουνας	94-82	Τσιμπόνα Ζάγκρεμπ
30	1987	Λωζάνη	Ολύμπια Μιλάνου – Μακάμπι Τελ Αβίβ	71-69	Ολύμπια Μιλάνου (Τρέισερ)
31	1988	Γάνδη	Ολύμπια Μιλάνου – Μακάμπι Τελ Αβίβ	90-84	Ολύμπια Μιλάνου (Τρέισερ)
32	1989	Μόναχο	Σπλιτ – Μακάμπι Τελ Αβίβ	75-69	Σπλιτ (Γιουγκοπλάστικα)
33	1990	Σαραγόσα	Σπλιτ – Μπαρτσελόνα	72-67	Σπλιτ (Γιουγκοπλάστικα)
34	1991	Παρίσι	Σπλιτ – Μπαρτσελόνα	70-65	Σπλιτ (Ποπ 84)
35	1992	Κωνσταντινούπολη	Παρτιζάν Βελιγραδίου – Γιουβεντούτ Μπανταλόνα	71-70	Παρτιζάν Βελιγραδίου
36	1993	Πειραιάς	Λιμόζ – Τρεβίζο	59-55	Λιμόζ
37	1994	Τελ Αβίβ	Γιουβεντούτ Μπανταλόνα – Ολυμπιακός	59-57	Χοβεντούτ Μπανταλόνα
38	1995	Σαραγόσα	Ρεάλ Μαδρίτης – Ολυμπιακός	73-61	Ρεάλ Μαδρίτης
39	1996	Παρίσι	Παναθηναϊκός – Μπαρτσελόνα	67-66	Παναθηναϊκός
40	1997	Ρώμη	Ολυμπιακός – Μπαρτσελόνα	73-58	Ολυμπιακός
41	1998	Βαρκελώνη	Βίρτους Μπολώνια – ΑΕΚ	58-44	Βίρτους Μπολόνια (Κίντερ)
42	1999	Μόναχο	Ζαλγκίρις Κάουνας – Βίρτους Μπολώνια	82-74	Ζαλγκίρις Κάουνας
43	2000	Θεσσαλονίκη	Παναθηναϊκός – Μακάμπι Τελ Αβίβ	73-67	Παναθηναϊκός
44	2001	Παρίσι	Μακάμπι Τελ Αβίβ – Παναθηναϊκός	81-67	Μακάμπι Τελ Αβίβ
44	2001	Μπολώνια, Βιτόρια	Βίρτους Μπολώνια – Μπασκόνια	3-2 νίκες (65-78, 94-73, 60-80, 96-79, 82-74)	Βίρτους Μπολόνια (Κίντερ)
45	2002	Μπολώνια	Παναθηναϊκός – Βίρτους Μπολώνια	89-83	Παναθηναϊκός
46	2003	Μπαρτσελόνα	Μπαρτσελόνα – Τρεβίζο	76-65	Μπαρτσελόνα
47	2004	Τελ Αβίβ	Μακάμπι Τελ Αβίβ – Φορτιτούντο Μπολώνια	118-74	Μακάμπι Τελ Αβίβ
48	2005	Μόσχα	Μακάμπι Τελ Αβίβ – Μπασκόνια	90-78	Μακάμπι Τελ Αβίβ
49	2006	Πράγα	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – Μακάμπι Τελ Αβίβ	73-69	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
50	2007	Αθήνα	Παναθηναϊκός – ΤΣΣΚΑ Μόσχας	93-91	Παναθηναϊκός
51	2008	Μαδρίτη	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – Μακάμπι Τελ Αβίβ	91-77	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
52	2009	Βερολίνο	Παναθηναϊκός – ΤΣΣΚΑ Μόσχας	73-71	Παναθηναϊκός
53	2010	Παρίσι	Μπαρτσελόνα – Ολυμπιακός	86-68	Μπαρτσελόνα
54	2011	Βαρκελώνη	Παναθηναϊκός – Μακάμπι Τελ Αβίβ	78-70	Παναθηναϊκός
55	2012	Κωνσταντινούπολη	Ολυμπιακός – ΤΣΣΚΑ Μόσχας	62-61	Ολυμπιακός
56	2013	Λονδίνο	Ολυμπιακός – Ρεάλ Μαδρίτης	100-88	Ολυμπιακός
57	2014	Μιλάνο	Μακάμπι Τελ Αβίβ – Ρεάλ Μαδρίτης	98-86 (παρ.)	Μακάμπι Τελ Αβίβ
58	2015	Μαδρίτη	Ρεάλ Μαδρίτης – Ολυμπιακός	78-59	Ρεάλ Μαδρίτης
59	2016	Βερολίνο	ΤΣΣΚΑ Μόσχας – Φενερμπαχτσέ	101-96	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
60	2017	Κωνσταντινούπολη	Φενερμπαχτσέ - Ολυμπιακός	80-64	Φενερμπαχτσέ
61	2018	Βελιγράδι	Ρεάλ Μαδρίτης – Φενερμπαχτσέ	85-80	Ρεάλ Μαδρίτης
62	2019	Βιτόρια	ΤΣΣΚΑ Μόσχας-Αναντολού Εφές	91-83	ΤΣΣΚΑ Μόσχας
63	2020		Ματαιώθηκε λόγω της επιδημίας του Covid-19
64	2021	Κολωνία	Αναντολού Εφές-Μπαρτσελόνα	86-81	Αναντολού Εφές
65	2022	Βελιγράδι	Αναντολού Εφές-Ρεάλ Μ.	58-57	Αναντολού Εφές
66	2023	Κάουνας	Ολυμπιακός-Ρεάλ Μ.	78-79	Ρεάλ Μαδρίτης
67	2024	Βερολίνο	Ρεάλ Μ.-Παναθηναϊκός	80-95	Παναθηναϊκός

Κατακτήσεις

Ομάδα	Τίτλοι	Φιναλίστ	Έτος
Ρεάλ Μαδρίτης	11	10	1964, 1965, 1967, 1968, 1974, 1978, 1980, 1995, 2015, 2018, 2023
ΤΣΣΚΑ Μόσχας	8	6	1961, 1963, 1969, 1971, 2006, 2008, 2016, 2018
Μακάμπι Τελ Αβίβ	6	9	1977, 1981, 2001, 2004, 2005, 2014
Παναθηναϊκός	7	1	1996, 2000, 2002, 2007, 2009, 2011, 2024
Βαρέζε	5	5	1970, 1972, 1973, 1975, 1976
Ολυμπιακός	3	6	1997, 2012, 2013
Ολύμπια Μιλάνου	3	2	1966, 1987, 1988
ΑΣΚ Ρίγα	3	1	1958, 1959, 1960
Σπλιτ	3	1	1989, 1990, 1991
Μπαρτσελόνα	2	5	2003, 2010
Βίρτους Μπολόνια	2	3	1998, 2001
Καντού	2	–	1982, 1983
Τσιμπόνα	2	–	1985, 1986
Αναντολού Εφές	2	-	2021, 2022
Δυναμό Τυφλίδας	1	1	1962
Γιουβεντούτ Μπανταλόνα	1	1	1994
Ζαλγκίρις Κάουνας	1	1	1999
Μπόσνα Σαράγεβο	1	–	1979
Βίρτους Ρόμα	1	–	1984
Παρτιζάν Βελιγραδίου	1	–	1992
Λιμόζ	1	–	1993
Φενερμπαχτσέ	1	1	2017