Ημέρα για την Ελευθερία των Εγγράφων

Η Ημέρα για την Ελευθερία των Εγγράφων (Freedom Document Day) είναι μία ετήσια καμπάνια που πραγματοποιείται την τελευταία Τετάρτη του Μαρτίου, με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software Foundation Europe), με βασικό στόχο να ευαισθητοποιήσει και να εκπαιδεύσει το ευρύ κοινό, το οποίο δεν έχει τεχνικό υπόβαθρο, σχετικά με τη σημασία των ανοιχτών μορφών αρχείων για την εξασφάλιση ελεύθερης επικοινωνίας μεταξύ των χρηστών.

Τα ανοιχτά πρότυπα επιτρέπουν στους χρήστες να ανταλλάσσουν πληροφορίες ανεξαρτήτως του λογισμικού που χρησιμοποιούν, επιτυγχάνοντας έτσι ανεξαρτησία από τους προμηθευτές λογισμικού. Σύμφωνα μ τους διοργανωτές, η λέξη «έγγραφο» δεν αναφέρεται μόνο σε κείμενα και υπολογιστικά φύλλα, αλλά σε κάθε είδους ψηφιακά δεδομένα, όπως έργα τέχνης, μουσική, στατιστικά στοιχεία, email κ.ά.

Πολλές εταιρείες και οργανισμοί χρησιμοποιούν δικές τους μορφές αρχείων στα προϊόντα λογισμικού τους. Για παράδειγμα, το CorelDRAW χρησιμοποιεί το CDR, το AutoCAD το DWG, το Photoshop το PSD κ.λπ. Τα αρχεία αυτά μπορούν να ανοιχτούν μόνο με το αρχικό λογισμικό που τα δημιούργησε. Το γεγονός ότι οι χρήστες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ανταγωνιστικό λογισμικό για να ανακτήσουν τις πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες σε αρχεία αυτής της μορφής μπορεί να οδηγήσει στο φαινόμενο που είναι γνωστό ως «κλείδωμα πελάτη» («vendor lock-in»).

Το «κλείδωμα πελάτη» είναι μια κατάσταση όπου ο πελάτης εξαρτάται από έναν προμηθευτή λογισμικού και δεν μπορεί να μεταβεί σε άλλον χωρίς σημαντικό κόστος (ή καθόλου). Για παράδειγμα, το Skype είναι μια ιδιόκτητη εφαρμογή της Microsoft και τα πρωτόκολλα της δεν είναι δημόσια διαθέσιμα, πράγμα που καθιστά αδύνατη την ανάπτυξη εναλλακτικών πελατών Skype από τρίτους.

Έτσι, οι ιδιόκτητες μορφές αρχείων στερούν από τους χρήστες την ελευθερία επιλογής και αυτοί αναγκάζονται να επιλέγουν λογισμικό με βάση το αν μπορούν να δουλέψουν με συγκεκριμένη μορφή αρχείων, αντί να επιλέγουν με βάση τα χαρακτηριστικά του λογισμικού. Επιπλέον, το ιδιόκτητο λογισμικό μπορεί να είναι ακριβό, κάτι που αποτελεί πρόβλημα για μικρές επιχειρήσεις, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, κυβερνητικούς φορείς και χρήστες με χαμηλό εισόδημα.

Η Ημέρα για την Ελευθερία των Εγγράφων ξεκίνησε το 2008 για να αναδείξει τη σημασία των ανοιχτών προτύπων για τη διαλειτουργικότητα και την ανεξαρτησία από τους προμηθευτές λογισμικού. Χάρη στα ανοιχτά πρότυπα, κυβερνήσεις, οργανισμοί, επιχειρήσεις και μεμονωμένοι χρήστες μπορούν να μοιράζονται δεδομένα ελεύθερα και να χρησιμοποιούν οποιοδήποτε λογισμικό επιθυμούν για να ανακτούν πληροφορίες.

Η καμπάνια που περιλαμβάνει διάφορες εκδηλώσεις σε πολλές χώρες του κόσμου (και στην Ελλάδα), διοργανώθηκε αρχικά από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ελεύθερου Λογισμικού που εδρεύει στο Αμβούργο της Γερμανίας. Από το 2016, η διοργάνωση έχει αναληφθεί από ομάδα εθελοντών του Ιδρύματος Ψηφιακής Ελευθερίας (Digital Freedom Foundation), η οποία είναι υπεύθυνη και για άλλες τέτοιου είδους εκδηλώσεις, όπως η Ημέρα για την Ελευθερία του Υλισμικού και η Ημέρα για την Ελευθερία του Λογισμικού.