Διεθνής Ημέρα για την Αντιμετώπιση της Ρητορικής Μίσους

Η Διεθνής Ημέρα για την Αντιμετώπιση της Ρητορικής Μίσους (International Day for Countering Hate Speech) καθιερώθηκε με ψήφισμα της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ (A/RES/75/309 της 21ης Ιουλίου 2021) και εορτάζεται έκτοτε κάθε χρόνο στις 18 Ιουνίου με σκοπό να σταματήσει την εξάπλωση της ρητορικής μίσους και να προωθήσει τον διαπολιτισμικό και διαθρησκευτικό διάλογο.

Η 18η Ιουνίου επιλέχθηκε για να τιμηθεί η έναρξη του σχεδίου δράσης του ΟΗΕ για τη ρητορική μίσους, την ημέρα αυτή του 2019. Η δράση αυτή του διεθνούς οργανισμού εκπονήθηκε και δρομολογήθηκε για να ανταποκριθεί στις ανησυχητικές τάσεις αύξησης του βίαιου μισογυνισμού, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας, της ξενοφοβίας, του μίσους για τους Μουσουλμάνους και του αντισημιτισμού σε όλο τον κόσμο. Κύριος στόχος του είναι η αντιμετώπιση και η καταπολέμηση της ρητορικής μίσους σε όλα τα επίπεδα.

Η ρητορική μίσους δεν είναι μια έννοια νομικά προσδιορισμένη και αποδεκτή διεθνώς, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη διαμάχη σχετικά με τον ορισμό της. Σύμφωνα με το λεξικό του Κέμπριτζ, η ρητορική μίσους είναι «ο δημόσιος λόγος που εκφράζει μίσος ή ενθαρρύνει τη βία προς ένα άτομο ή μια ομάδα με βάση ένα χαρακτηριστικό όπως η φυλή, η θρησκεία, το φύλο ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός». Ο ΟΗΕ την ορίζει ως «κάθε είδους επικοινωνία με προφορικό ή γραπτό λόγο ή συμπεριφορά, που επιτίθεται ή χρησιμοποιεί υποτιμητική ή προκατειλημμένη γλώσσα με αναφορά σε ένα άτομο ή μια ομάδα με βάση αυτό που είναι».

Με άλλα λόγια, η ρητορική μίσους είναι μια επίθεση εναντίον ενός ατόμου ή μιας ομάδας ανθρώπων με βάση έναν ή περισσότερους παράγοντες της ταυτότητάς τους, όπως η καταγωγή, η εθνικότητα, η ταυτότητα φύλου, η γλώσσα, η εθνικότητα, η φυλή, η θρησκεία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, το χρώμα του δέρματος κ.λ.π. Αντανάκλαση της προκατάληψης και της ξενοφοβίας, η ρητορική μίσους προκαλεί σημαντική συναισθηματική και ψυχολογική βλάβη στους ανθρώπους που πλήττονται από αυτήν και για τον λόγο αυτό ποινικοποιείται σε πολλές χώρες.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η ρητορική μίσους έχει αυξηθεί τον τελευταίο καιρό, επηρεάζοντας τις κοινωνίες στο σύνολό τους. Έχει τη δυνατότητα να υπονομεύσει την ανοχή και να υποκινήσει τη βία. Οι άνθρωποι είχαν επίγνωση των καταστροφικών επιπτώσεων της ρητορικής μίσους εδώ και πολύ καιρό, αλλά οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας επιτρέπουν την εξάπλωσή της σαν πυρκαγιά, μετατρέποντας τη ρητορική μίσους σε εργαλείο που χρησιμοποιείται για τη διάδοση διχαστικών ιδεολογιών.

Ορισμένοι υπερασπίζονται το δικαίωμά τους να χρησιμοποιούν ρητορική μίσους επικαλούμενοι την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης. Ωστόσο, η ελευθερία ενός ατόμου τελειώνει εκεί που αρχίζει η ελευθερία ενός άλλου ατόμου. Όταν κάποιος οπλοποιεί το δικαίωμά του στην ελευθερία του λόγου χρησιμοποιώντας την για να βλάψει άλλους και να παραβιάσει τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, πρέπει να τον σταματήσουμε προτού η ρητορική μίσους καταλήξει σε εγκλήματα μίσους.

Όταν η ρητορική μίσους αντιμετωπίζεται με σιωπή, η οποία δείχνει αδιαφορία ή ακόμη και αποδοχή, μπορεί να οδηγήσει σε σωματική βία και τρομοκρατικές ενέργειες. Σε πολλά από τα φρικαλέα εγκλήματα της σύγχρονης εποχής, συμπεριλαμβανομένης της γενοκτονίας, προηγήθηκε η ρητορική μίσους που απευθυνόταν σε ορισμένες ομάδες ανθρώπων, η οποία είχε θέσει τα θεμέλια για τη βία και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Μήνυμα του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες για τη Διεθνή Ημέρα για την Αντιμετώπιση της Ρητορικής Μίσους 2024

Η ρητορική μίσους είναι ένδειξη διάκρισης, κακοποίησης, βίας, διαμάχης, ακόμα και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Έχουμε ζήσει αυτή την κατάσταση από τη ναζιστική Γερμανία μέχρι τη Ρουάντα, τη Βοσνία και αλλού. Δεν υπάρχει αποδεκτό επίπεδο ρητορικής μίσους, πρέπει όλοι μαζί να εργαστούμε για την πλήρη εξάλειψή της.

Η ρητορική μίσους σήμερα στοχεύει ένα ευρύτερο φάσμα ομάδων, συχνά με βάση τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, τις αντιλήψεις ή τις πολιτικές προτιμήσεις. Τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε έξαρση τόσο της αντισημιτικής όσο της αντιμουσουλμανικής ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο και σε δημόσια σχόλια από ισχυρούς ηγέτες. Η ρητορική μίσους μπορεί να απευθύνεται σε γυναίκες, πρόσφυγες, μετανάστες, άτομα με διαφορετικό φύλο και τρανς, και μειονότητες. Ενισχύεται μαζικά από τη δύναμη των ψηφιακών πλατφορμών και εργαλείων που επιτρέπουν τη διάδοση της ρητορικής μίσους πέρα από σύνορα και πολιτισμούς.

Η ρητορική μίσους είναι: «κάθε είδος επικοινωνίας ομιλίας, γραπτού λόγου ή συμπεριφοράς, η οποία επιτίθεται ή χρησιμοποιεί υποτιμητική ή διακριτική γλώσσα σε σχέση με ένα άτομο ή μια ομάδα με βάση το ποιόν τους.

Τα κράτη έχουν την υποχρέωση βάσει τους διεθνούς δικαίου να προλαμβάνουν και να καταπολεμούν την υποκίνηση μίσους και να προωθούν τη διαφορετικότητα, την αμοιβαία κατανόηση και την αλληλεγγύη. Πρέπει να κάνουν ένα βήμα μπροστά και να υλοποιήσουν αυτές τις δεσμεύσεις, διασφαλίζοντας ότι τα μέτρα που λαμβάνουν προασπίζονται την ελευθερία του λόγου και προστατεύουν μειονότητες και άλλες κοινότητες.

H στρατηγική και τo σχέδιο δράσης του ΟΗΕ για τη ρητορική μίσους παρέχει ένα πλαίσιο για την αντιμετώπιση τόσο των αιτιών όσο των επιπτώσεων αυτής της μάστιγας. Και τα Ηνωμένα Έθνη ετοιμάζουν επί τους παρόντος τις Παγκόσμιες Αρχές για την Ακεραιότητα των Πληροφοριών ώστε να καθοδηγήσουν τους φορείς λήψης αποφάσεων γύρω από αυτά τα ζητήματα.

Καθώς οι νέοι άνθρωποι πλήττονται περισσότερο από τη ρητορική μίσους, ιδίως διαδικτυακά, πρέπει να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Η συμμετοχή νέων ανθρώπων, ειδικότερα κοριτσιών και νέων γυναικών, αυτόχθονων νέων, νέων από μειονότητες, νέων ΛΟΑΤΚΙ, και νέων με αναπηρίες, είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία δημόσιων και διαδικτυακών χώρων απαλλαγμένων από τη ρητορική μίσους.

Οι κυβερνήσεις, οι τοπικές αρχές, οι θρησκευτικοί, εταιρικοί και κοινοτικοί αρχηγοί έχουν καθήκον να επενδύσουν σε μέτρα ώστε να προωθήσουν την ανεκτικότητα, την πολυμορφία και τη συμπερίληψη και να αντιμετωπίσουν τη ρητορική μίσους σε όλες της μορφές της.

Καθώς τιμούμε τη Διεθνή Ημέρα Αντιμετώπισης της Ρητορικής Μίσους, ας συνεργαστούμε όλοι μαζί για την ενθάρρυνση της εκπαίδευσης σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ένταξη των νέων στη λήψη δημοκρατικών αποφάσεων και την καταπολέμηση της μισαλλοδοξίας, των διακρίσεων, των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων, όπου και αν υπάρχουν.