Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 4 Δεκεμβρίου 2000 και τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου, με αφορμή την υπογραφή της Σύμβασης της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων το 1951.

Η σύμβαση αυτή προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη σύσταση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η οποία ήταν επιφορτισμένη να βοηθήσει στη μετεγκατάσταση των 1,2 εκατομμυρίων Ευρωπαίων που είχαν μείνει άστεγοι εξαιτίας του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Στα 54 χρόνια της ύπαρξής της, η Ύπατη Αρμοστεία έχει βοηθήσει πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους και για τις προσπάθειές της αυτές έχει τιμηθεί δύο φορές με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιστρέψουν στις χώρες τους, εξαιτίας βάσιμου φόβου δίωξης, με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την εθνικότητά τους ή τη συμμετοχή τους σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.

Σήμερα, η Ύπατη Αρμοστεία είναι ένας από τους κυριότερους ανθρωπιστικούς οργανισμούς στον κόσμο. Τα περισσότερα από 5.000 στελέχη της, πολλά από τα οποία αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρούς κινδύνους κατά της προσωπικής τους ασφάλειας, βοηθούν πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους που συγκεντρώνουν την ιδιότητα του πρόσφυγα.

Ο αριθμός των ανθρώπων που διαφεύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις συγκρούσεις έφτασε σχεδόν τα 80 εκατομμύρια το 2019. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει δει ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) στα 70 περίπου χρόνια λειτουργίας της.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολογίζει ότι ένας άνθρωπος στους εκατό έχει ξεριζωθεί από το σπίτι του, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του οργανισμού. To 2022 η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων είναι επικεντρωμένη στο δικαίωμα αναζήτησης ασφάλειας. Κάθε άνθρωπος σε αυτόν τον πλανήτη έχει το δικαίωμα να αναζητάει ασφάλεια – όποιος ή όποια κι αν είναι, από όπου κι αν προέρχεται και οποτεδήποτε αναγκάζεται να ξεριζωθεί.

Μήνυμα του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες

Από το Σουδάν μέχρι την Ουκρανία, από τη Μέση Ανατολή στη Μιανμάρ και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και αλλού, οι συγκρούσεις, το κλιματικό χάος και οι αναταραχές εξαναγκάζουν έναν αριθμό ρεκόρ ανθρώπων να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους προκαλώντας βαθιά ανθρώπινη δυστυχία.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι περισσότεροι από 120 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν εκτοπιστεί βίαια, συμπεριλαμβανομένων 43.5 εκατομμυρίων προσφύγων.

Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων έχει σκοπό να τιμήσει τη δύναμη και το κουράγιο τους και να εντείνει τις προσπάθειες για την προστασία και την υποστήριξη των προσφύγων σε κάθε βήμα του ταξιδιού τους.

Αυτή η 16μελής οικογένεια περπατάει εδώ και πέντε ημέρες και ζεσταίνεται κάτω από τον ήλιο αφότου έφυγε από ένα καταφύγιο. @ UNHCR
Οι πρόσφυγες χρειάζονται παγκόσμια αλληλεγγύη και τη δυνατότητα να ξαναχτίσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια.

Όταν τους προσφέρεται η ευκαιρία, οι πρόσφυγες συνεισφέρουν σε μεγάλο βαθμό στις χώρες υποδοχής, αλλά χρειάζονται πρόσβαση τόσο σε ίσες ευκαιρίες, όσο και σε εργασία, στέγαση και υγειονομική περίθαλψη.

Οι νέοι σε ηλικία πρόσφυγες χρειάζονται ποιοτική εκπαίδευση ώστε να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους.

Οι γενναιόδωρες χώρες υποδοχής, κυρίως χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, χρειάζονται υποστήριξη και πόρους για να εντάξουν πλήρως τους πρόσφυγες στην κοινωνία και την οικονομία.

Ας δεσμευτούμε ότι θα επιβεβαιώσουμε τη συλλογική ευθύνη του κόσμου για την παροχή βοήθειας και την υποδοχή των προσφύγων, την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ασύλου, τη διασφάλιση της ακεραιότητας του καθεστώτος προστασίας των προσφύγων και τελικά, τη διευθέτηση των συγκρούσεων ώστε όσοι εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις χώρες τους, να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας δείχνει διαρκή υποστήριξη του κόσμου προς τους πρόσφυγες, καθώς και έντονες διαφοροποιήσεις στις αντιλήψεις

Τρεις στους τέσσερις ενήλικες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι όσοι διαφεύγουν από πόλεμο ή διωγμούς θα πρέπει να μπορούν να αναζητούν ασφάλεια σε άλλες χώρες, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη σε χώρες του Παγκόσμιου Βορρά και Νότου σχετικά με τις στάσεις απέναντι στους πρόσφυγες.

Τα ευρήματα της έρευνας που διεξήχθη από την Ipsos – μια από τις κορυφαίες εταιρείες έρευνας αγοράς παγκοσμίως – με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, δημοσιεύονται λίγο πριν από την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων στις 20 Ιουνίου. Σκιαγραφούν μια σύνθετη εικόνα των αντιλήψεων για τους πρόσφυγες, με σημαντικές διαφορές στις απόψεις που καταγράφηκαν, ανάλογα με την ερώτηση και τον τόπο διαμονής των ερωτηθέντων.

Συνολικά, το 73 τοις εκατό των ανθρώπων στις 52 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα συμφώνησαν ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να βρίσκουν καταφύγιο σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της χώρας τους. Ωστόσο, η υποστήριξη για την παροχή καταφυγίου έχει εξασθενήσει σε αρκετές χώρες, σε σύγκριση με τα υψηλά επίπεδα του 2022, μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Οι ερωτηθέντες σε χώρες με μακρά παράδοση στη φιλοξενία προσφύγων, όπως η Ουγκάντα και η Κένυα, έδειξαν γενικά μεγαλύτερο βαθμό αισιοδοξίας για την ένταξη των προσφύγων και τις θετικές επιπτώσεις της.

Αν και οι στάσεις ποικίλλουν, οι μισοί από τους ερωτηθέντες πιστεύουν ότι οι πρόσφυγες μπορούν να ενταχθούν και -για παράδειγμα- να έχουν πρόσβαση πλήρως στο δικαίωμά τους στην εκπαίδευση, ενώ σχεδόν άλλοι τόσοι υποστηρίζουν την πλήρη πρόσβασή τους στην υγειονομική περίθαλψη και την απασχόληση. Περίπου τα τρία τέταρτα εξέφρασαν την υποστήριξή τους, σε διαφορετικό βαθμό, σε πολιτικές που επιτρέπουν την επανένωση οικογενειών προσφύγων στη χώρα ασύλου.

Παρόλα αυτά, ορισμένες σημαντικές χώρες υποδοχής και δυτικές χώρες έδειξαν λιγότερο θετικά συναισθήματα, εκφράζοντας ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα των προσφύγων να ενταχθούν. Ενώ το ένα τρίτο πιστεύει ότι οι πρόσφυγες θα συμβάλουν θετικά στην αγορά εργασίας, την οικονομία και τον πολιτισμό της χώρας τους, άλλοι τόσοι έχουν αντίθετη άποψη. Η έρευνα αποτύπωσε επίσης ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο του προσφυγικού στην εθνική ασφάλεια και τις δημόσιες υπηρεσίες, ιδίως σε χώρες με μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς.

«Είναι σημαντικό να ακούσουμε και να κατανοήσουμε τις αντιλήψεις του κόσμου απέναντι στους πρόσφυγες – τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές, τη γενναιοδωρία αλλά και τις ανησυχίες και τους φόβους. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανησυχίες και να διασφαλιστεί ότι όσοι διαφεύγουν από τις χειρότερες τραγωδίες του κόσμου θα συνεχίσουν να λαμβάνουν τη βοήθεια και την υποστήριξη που δικαιούνται. Η καλύτερη κατανόηση πρέπει να οδηγεί σε καλύτερες πολιτικές και επικοινωνία», δήλωσε ο Didier Truchot, Πρόεδρος και Ιδρυτής της Ipsos. «Πρόκειται επίσης για μια έκκληση για δράση για όλους μας, συμπεριλαμβανομένης της επιχειρηματικής κοινότητας, η οποία μπορεί να βοηθήσει στο πλαίσιο της απασχόλησης και της κατάρτισης των προσφύγων με σκοπό να υποστηρίξει την ένταξή τους στη χώρα υποδοχής τους».

Παρά τις ανησυχίες και τον σκεπτικισμό σχετικά με τον αντίκτυπο του προσφυγικού στις κοινωνίες υποδοχής, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να κινητοποιούνται, υποστηρίζοντας πρόσφυγες. Το ένα τρίτο έχει δείξει την υποστήριξή του στους πρόσφυγες, μεταξύ άλλων με δωρεές ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σήμερα, το 75 τοις εκατό των προσφύγων ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και το 37 τοις εκατό δήλωσε ότι πιστεύει ότι η διεθνής βοήθεια για τις χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες είναι ανεπαρκής.

«Αυτές τις μέρες, ακούμε πολλά για το πώς να κρατήσουμε τους πρόσφυγες μακριά – οι λαϊκιστές τους κατηγορούν για όλα τα δεινά της κοινωνίας. Αλλά αυτή η έρευνα μας υπενθυμίζει ότι υπάρχει ένα διαρκές κύμα υποστήριξης για το δικαίωμα στην αναζήτηση ασφάλειας. Αυτό είναι ένα ενθαρρυντικό σημάδι ελπίδας σε έναν σκοτεινό, μερικές φορές, κόσμο», δήλωσε η Dominique Hyde, Διευθύντριας Εξωτερικών Σχέσεων της Ύπατης Αρμοστείας. «Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να κάνουμε πολύ περισσότερα για να εξηγήσουμε στους σκεπτικιστές γιατί οι πρόσφυγες πρέπει να αγκαλιάζονται και όχι να εξοστρακίζονται. Η διάβρωση της εμπιστοσύνης και της ενσυναίσθησης του κοινού αποτελεί τεράστιο εμπόδιο για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και φιλόξενου περιβάλλοντος για τους πρόσφυγες».

Τα αποτελέσματα, τα οποία δημοσιεύονται τη Διεθνή Ημέρα Αντιμετώπισης της Ρητορικής Μίσους στο πλαίσιο της εκστρατείας της Ύπατης Αρμοστείας Ελπίδα Μακριά από το Σπίτι (Hope Away from Home), έδειξαν ότι τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παραμένουν αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης για το προσφυγικό, δείχνοντας τη σημασία της υπεύθυνης πληροφόρησης στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αυξανόμενη τάση στοχοποίησης των προσφύγων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μεταξύ άλλων μέσω εκστρατειών εσκεμμένης παραπληροφόρησης αλλά και αθέλητης εσφαλμένης ενημέρωσης.

Συνολικά, υπάρχουν επίσης διαφορές στις στάσεις, κυρίως ανάλογα με την ηλικία, με τους νεότερους να τείνουν να είναι πιο θετικοί απέναντι στους πρόσφυγες σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία.

Πάνω από 33.000 ενήλικες σε 52 χώρες συμμετείχαν στην ηλεκτρονική έρευνα τον Απρίλιο και τον Μάιο, τη μεγαλύτερη έρευνα της Ipsos για τους πρόσφυγες, με στόχο την καλύτερη κατανόηση των προσφυγικών ζητημάτων και τη διερεύνηση της υποστήριξης της κοινής γνώμης απέναντι στους πρόσφυγες. Περισσότεροι από 120 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν εκτοπιστεί βίαια παγκοσμίως μέχρι τον Μάιο του 2024.

Ένας χρόνος από το τραγικό ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου – Κοινή Δήλωση Ύπατης Αρμοστείας/ΔΟΜ

Έναν χρόνο από το τραγικό ναυάγιο ανοιχτά των ακτών της Πύλου, που στοίχισε τη ζωή σε εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), εκφράζουμε εκ νέου τα βαθύτατα συλλυπητήριά μας στις οικογένειες των θυμάτων και υπογραμμίζουμε ότι είναι κρίσιμο οι έρευνες να είναι πλήρεις και ολοκληρωμένες, ώστε να αποσαφηνιστούν οι συνθήκες της τραγωδίας και να διασφαλιστεί η απόδοση ευθυνών.

Το σκάφος, στο οποίο επέβαιναν έως και 750 άνθρωποι σύμφωνα με μαρτυρίες, ανετράπη στις 14 Ιουνίου 2023. Μόνο 104 άτομα διασώθηκαν και 82 σοροί ανασύρθηκαν, ενώ εκατοντάδες αγνοούνται. Στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει έρευνες, όμως μέχρι στιγμής δεν έχει γνωστοποιηθεί κανένα πόρισμα που να αποσαφηνίζει τα γεγονότα του περιστατικού.

Τόσο η Ύπατη Αρμοστεία όσο και ο ΔΟΜ παραμένουμε στη διάθεση των αρχών που διερευνούν την υπόθεση, για να συνδράμουμε με όποιον τρόπο κρίνεται κατάλληλος και στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας των δύο Οργανισμών. Μια διεξοδική έρευνα είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί δικαιοσύνη για τους επιζώντες και τις οικογένειες των θυμάτων, ενώ μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη παρόμοιων τραγωδιών στο μέλλον.

Από το ναυάγιο της Πύλου, έχουν χαθεί στη Μεσόγειο ακόμη περισσότερες ζωές. Συγκεκριμένα, από τις 14 Ιουνίου του 2023, η πλατφόρμα του ΔΟΜ Missing Migrants έχει καταγράψει τουλάχιστον 1.516 νεκρούς και αγνοούμενους στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου και 175 στην Ανατολική Μεσόγειο. Το 2023, 3.155 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο, ενώ μέχρι στιγμής το 2024 ο αντίστοιχος αριθμός είναι 923.

Αυτοί οι θάνατοι υπενθυμίζουν με τον πλέον σκληρό τρόπο την επείγουσα ανάγκη για επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης που θα γίνονται με προβλέψιμο τρόπο, ακολουθώντας βασικές αρχές και με βάση το διεθνές δίκαιο. Η διάσωση ανθρώπινων ζωών, η κατανομή των ευθυνών και η αλληλεγγύη πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της δράσης της ΕΕ κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών.

Η Ύπατη Αρμοστεία και ο ΔΟΜ υπογραμμίζουν επίσης τη σημασία εφαρμογής συγκεκριμένων παρεμβάσεων προστασίας κατά μήκος των διαδρομών που ακολουθούν οι άνθρωποι. Πρόκειται για μέτρα που μπορούν να σώσουν ζωές, να αμβλύνουν τον ανθρώπινο πόνο και να διασφαλίζουν ότι όσοι χρήζουν διεθνούς προστασίας θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτήν.

Είναι ζωτικής σημασίας να αντιμετωπιστούν οι γενεσιουργές αιτίες του εκτοπισμού και οι λόγοι που προκαλούν τα επικίνδυνα ταξίδια, μέσω θετικών δράσεων για την ειρήνη, την κλιματική αλλαγή, τη διακυβέρνηση, την ανισότητα και την κοινωνική συνοχή, καθώς και μέσω της δημιουργίας εναλλακτικών ασφαλών οδών για να αποδομηθούν τα ψευδή αφηγήματα των διακινητών.

Καθώς θυμόμαστε τις ζωές που χάθηκαν στην Πύλο, ανανεώνουμε τη δέσμευσή μας για υπεράσπιση του δικαιώματος αναζήτησης ασύλου, για ασφαλέστερες μεταναστευτικές διαδρομές, συντονισμένες επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των μεταναστών και των προσφύγων. Μαζί, πρέπει να προσπαθήσουμε να διασφαλίσουμε ότι τέτοιες τραγωδίες δεν θα ξανασυμβούν ποτέ.