Το Ξανθιώτικο Καρναβάλι

Στην Ξάνθη γίνεται κάθε χρόνο το μεγαλύτερο καρναβάλι της Βορείου Ελλάδας και το δεύτερο μεγαλύτερο της χώρας, μετά από αυτό της Πάτρας. Οι ποικίλες εκδηλώσεις του ξεκινούν την Κυριακή της Απόκρεω και κορυφώνονται την Κυριακή της Τυροφάγου, με τη μεγάλη παρέλαση των αρμάτων και των καρναβαλιστών και το κάψιμο του Τζάρου.

Το καρναβάλι με τη σύγχρονη μορφή του έγινε για πρώτη φορά το 1966 (13-20 Φεβρουαρίου) υπό την ομπρέλα των «Θρακικών Λαογραφικών Εορτών Ξάνθης», που εμπνεύστηκαν ο καστοριανός γιατρός Στέργιος Στάθης και ο μυκονιάτης θεολόγος Βασίλης Ασημομύτης, που υπηρετούσαν στην Ξάνθη. Η πρόταση αυτή έγινε αποδεκτή από τις αρχές της πόλης, που απέβλεπαν παράλληλα και στο οικονομικό όφελος που θα είχε η πόλη από την καθιέρωση ενός τέτοιου θεσμού. Πανελλήνια φήμη και όχι μόνο απέκτησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν τη διοργάνωσή του ανέλαβε η Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης του Δήμου Ξάνθης.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα, ξεκινούν οι προσπάθειες για τον σταδιακό μετασχηματισμό του Καρναβαλιού της Ξάνθης από παραδοσιακό λαογραφικό στη σημερινή του μορφή. Σχετίστηκε με την οικονομική ανάπτυξη της πόλης, λόγω των καπνών, αλλά και την προσπάθεια των Ξανθιωτών να αντισταθούν στον εκβουλγαρισμό, πριν από την απελευθέρωση του 1919. Μάλιστα, μία αποκριά κατασκεύασαν ένα άρμα που παρίστανε το θωρηκτό «Αβέρωφ». Επειδή, όμως, ήταν τεράστιο και δεν χωρούσε να περάσει από τα στενά δρομάκια της Ξάνθης, γκρέμισαν ακόμα και σπίτια για να χωρέσει! Το 1926 ιδρύθηκε το «Κομιτάτο Απόκρεω», με σκοπό τη διοργάνωση καρναβαλικής παρέλασης.

Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις κορυφώνονται την Κυριακή της Τυροφάγου. Το μεσημέρι διεξάγεται η καθιερωμένη παρέλαση αρμάτων και καρναβαλιστών και το βράδυ αναβιώνει το «κάψιμο του Τζάρου».

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο «Τζάρος» ή «Τζάρους», κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε σωρό από πουρνάρια. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα, για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμάκοβο της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου. Η ονομασία «Τζάρος» προσήλθε από τον ιδιόρρυθμο ήχο, που δημιουργεί η καύση του θάμνου (τζ,τζ,τζ...).

Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα, με το οποίο πέφτει η αυλαία του Ξανθιώτικου Καρναβαλιού.